San-Fransiskodakı Kaliforniya Universitetindən Mazen Kheirbek və onun həmkarlarının apardığı araşdırma, stresin beyin dövrələrinə təsir edərək anhedoniyaya (həzz alma qabiliyyətinin itməsi) səbəb olduğunu göstərir. Bu tapıntılar depressiya müalicəsində yeni yanaşmalar təklif edə bilər.

insanhaqlari.az “Nature” jurnalına istinadla xəbər verir ki, tədqiqat siçanlar üzərində aparılıb. Siçanlara adi və şəkərli su arasında seçim imkanı verilib. Adətən siçanlar şəkərli suya üstünlük verirlər. Lakin stresə məruz qalan bəzi siçanlar adi suya üstünlük verməyə başlayıblar. Tədqiqatçılar bu davranışı anhedoniyanın gəmiricilərdəki versiyası kimi qiymətləndiriblər. Stresə davamlı siçanların amigdala və hipokampus arasındakı neyron əlaqələrinin güclü olduğu, anhedoniyaya həssas olan siçanlarda isə bu əlaqələrin zəifləmiş olduğu müəyyən edilib.

Tədqiqatçılar hipokampus və amigdala arasındakı zəif əlaqəni bərpa etmək üçün siçanların beyninə neyronların tezliyini artıran xüsusi birləşmələr vurublar. Bu müdaxilədən sonra siçanlar yenidən şəkərli suya üstünlük verməyə başlayıblar və onların beyin fəaliyyəti, stresə davamlı siçanların beyin fəaliyyəti ilə oxşar olub. Bu, stresin təsirlərini aradan qaldırmaq üçün beyin neyronlarının stimullaşdırılmasının mümkünlüyünü göstərir.

Anhedoniya depressiya, şizofreniya və parkinson kimi nevroloji və psixiatrik pozğunluqlarla əlaqələndirilir. Ağır depressiya xəstələrinin təxminən 70 faizində bu simptom müşahidə olunur. Kanadanın McGill Universitetindən nevroloq Rose Bagot qeyd edir ki, anhedoniya təkcə həzz ala bilməmək deyil, həm də davranış qabiliyyətinin dəyişməsi ilə bağlıdır.

Tədqiqat zamanı diqqətçəkən məqamlardan biri də stresə məruz qalan siçanlarda travmanın aşkarlanmasıdır. İstirahət edən siçanlarda amigdalanın müəyyən bir hissəsində spontan neyron fəaliyyətinin artması stress tarixçəsi olan heyvanlarla əlaqələndirilib. Bu, stressin səbəb olduğu davranışlardan daha etibarlı göstərici hesab edilir.

Araşdırmanın müəllifləri emosiyaların tənzimlənməsində əsas rol oynayan prefrontal korteksin də öyrəniləcəyini bildirirlər. Bu tədqiqat stressin beyin dövrələrini necə dəyişdirdiyini və anhedoniyanın necə yarandığını anlamağa kömək edir. Tapıntılar, depressiya və digər psixi xəstəliklərin müalicəsində beyin neyronlarının stimullaşdırılması əsasında yeni metodların inkişaf etdirilməsi üçün perspektivlər açır. Eyni zamanda, beynin müqavimət və həssaslıq mexanizmlərini öyrənməklə, insanların stresə qarşı davamlılıq qabiliyyətini artırmaq üçün yeni yollar aça bilər.